-(ผู้ศึกษาพึงสังเกตให้เห็นว่า การที่พระองค์ทรงจัดให้องค์มรรคทั้งเจ็ดข้างต้น ตั้งอยู่ในฐานะเป็นบริวารขององค์สุดท้ายคือสัมมาสมาธิ นี้มีความหมายลึกซึ้ง เป็นเคล็ดลับของการปฏิบัติธรรมอย่างยิ่ง ผู้ศึกษาพึงศึกษาจากหัวข้อว่า “อริยสัมมาสมาธิมีบริขารเจ็ด”,“การทำหน้าที่สัมพันธ์กันของบริขารเจ็ด” ที่หน้า ๑๒๘๖ - ๑๒๙๕ แห่งหนังสือเล่มนี้เป็นเครื่องประกอบด้วย).

ธรรมเครื่องทำความเต็มเปี่ยมแห่งกำลังของสมาธิ

ภิกษุ ท. ! ภิกษุประกอบด้วยธรรม ๖ ประการแล้ว เป็นผู้ไม่ควรเพื่อจะถึงความมีกำลังในสมาธิ. หกประการอย่างไรเล่า ? ภิกษุ ท. ! หกประการในกรณีนี้ คือ :

๑. ภิกษุ ไม่เป็นผู้ฉลาดในการเข้าสู่สมาธิ;

๒. ภิกษุ ไม่เป็นผู้ฉลาดในการดำรงอยู่ในสมาธิ;

๓. ภิกษุ ไม่เป็นผู้ฉลาดในการออกจากสมาธิ;

๔. ภิกษุ ไม่เป็นผู้มีปกติกระทำ (สมาธิ) โดยเอื้อเฟื้อ;

๕. ภิกษุ ไม่เป็นผู้มีปกติกระทำ (สมาธิ) โดยติดต่อ;

๖. ภิกษุ ไม่เป็นผู้มีปกติกระทำด้วยธรรมเป็นที่สบาย (แก่สมาธิ).

ภิกษุ ท. ! ภิกษุประกอบแล้วด้วยธรรม ๖ ประการเหล่านี้แล เป็นผู้ไม่ควรเพื่อจะถึงความมีกำลังในสมาธิ.

ภิกษุ ท. ! ภิกษุประกอบด้วยธรรม ๖ ประการ แล้ว เป็นผู้ ควรเพื่อจะถึงความมีกำลังในสมาธิ. หกประการอย่างไรเล่า ? ภิกษุ ท. ! หกประการในกรณีนี้ คือ :

๑. ภิกษุ เป็นผู้ ฉลาดในการเข้าสู่สมาธิ;

๒. ภิกษุ เป็นผู้ ฉลาดในการดำรงอยู่ในสมาธิ;

๓. ภิกษุ เป็นผู้ ฉลาดในการออกจากสมาธิ;

๔. ภิกษุ เป็นผู้ มีปกติกระทำ (สมาธิ) โดยเอื้อเฟื้อ;

๕. ภิกษุ เป็นผู้ มีปกติกระทำ (สมาธิ) โดยติดต่อ;

๖. ภิกษุ เป็นผู้ มีปกติกระทำด้วยธรรมเป็นที่สบาย (แก่สมาธิ).

ภิกษุ ท. ! ภิกษุประกอบแล้วด้วยธรรม ๖ ประการเหล่านี้แล เป็นผู้ควรเพื่อจะถึงความมีกำลังในสมาธิ.